Εκατό πύλες και κάτι αρχαία

Ένα τριήμερο δε φτάνει για να γνωρίσεις την Πάρο. Όσο γεμάτες και να είναι αυτές οι τρεις μέρες, όση διάθεση και να έχεις, η Πάρος είναι μεγάλο νησί που μόνο για τις παραλίες του χρειάζεσαι μερικά καλοκαίρια. Χώρια τα λοιπά αξιοθέατα. Όπως για παράδειγμα ο χριστιανικός ναός στην Παροικιά με το περίεργο όνομα «Παναγία Εκατονταπυλιανή» που βρίσκεις εύκολα τον χρόνο να επισκευτείς καθώς περιμένεις το πλοίο. Το περίεργο φυσικά δεν είναι στο «Παναγία», το Αιγαίο είναι γεμάτο ναούς με το ίδιο όνομα. «Εκατονταπυλιανή» όμως; Από πού;

Σύμφωνα με την ιστοσελίδα του ναού (που δεν είναι ακριβώς ναός αλλά ολόκληρο κτιριακό συγκρότημα με ναό) το όνομα προέρχεται από το Καταπολιανή (κατά την πόλη), υποδείκνυε δηλαδή το μέρος όπου βρισκόταν η αρχαία πόλη της Πάρου. Αυτό, όμως, δεν ήταν αρκετά μεγαλόπρεπο ως όνομα. Ιδίως για έναν ναό που φέρεται να έχει χτιστεί από την Ελένη, μητέρα του αυτοκράτορα  Κωνσταντίνου ο οποίος έγινε μεγάλος διότι αφενός μετέφερε την πρωτεύουσα στη νέα πόλη που πήρε το όνομα του, αφετέρου βόλεψε τους χριστιανούς αφήνοντας ελεύθερη τη λατρεία της νέας θρησκείας. Έτσι, το «Καταπολιανή» έγινε με τον καιρό «Εκατονταπυλιανή» και μάλιστα με τον θρύλο να λέει πως ο ναός έχει 99 φανερές πύλες και μια κρυφή η οποία θα φανερωθεί … μόλις οι Έλληνες μπουν στην Πόλη! Ο θρύλος δεν διευκρινίζει πού θα οδηγεί τότε αυτή η μυστική εκατοστή πύλη, μπορεί κανείς να υποθέσει όμως πως τουλάχιστον θα καθιστά περιττά  πλοία και αεροπλάνα και θα οδηγεί απευθείας στην Πόλη.

Μέχρι τότε, ο επισκέπτης παραμένει στο κτιριακό συγκρότημα του «ιερού προσκυνήματος» όπου μπορεί εύκολα να διαπιστώσει τι απέγιναν οι ναοί της προηγούμενης θρησκείας επί της οποίας επιβλήθηκε δια πυρός και σιδήρου (της αυτοκρατορικής και επισκοπικής εξουσίας, βεβαίως) ο χριστιανισμός.

Οι χριστιανοί εκείνων των πρώτων χρόνων μετά την παρανομία, ήταν μεγάλοι μάστορες της «ανακύκλωσης». Αντί να επιβαρύνουν το περιβάλλον με νέες εξορύξεις μαρμάρων, πέτρας κλπ, χρησιμοποιούσαν υλικά που αφαιρούσαν από ανταγωνιστικούς ναούς και κτίρια (όπως έδειξε το φιλμάκι για τον Παρθενώνα που εξόργισε τους καθ’ ημάς ταλεμπάν). Εκατοντάδες τέτοια «ανακυκλωμένα» υλικά βλέπει κανείς στην αυλή και στα κτίρια του συγκροτήματος της «Εκατονταπυλιανής». Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα όμωςβρίσκεται στις δύο βάσεις της λεγόμενης «Μεγάλης Πύλης» (οι δύο φωτό επάνω και κάτω) που φέρουν δύο όχι ακριβώς χριστιανικές μορφές.

Κι εδώ ο θρύλος μπήκε στη μέση και προσπάθησε να δώσει μια πιο βολική ερμηνεία της ιστορίας. Είπαν δηλαδή ότι πρόκειται για τον πρωτομάστορα της Αγιασοφιάς και τον μαθητή του που ξαναέχτισε την «Εκατονταπυλιανή», τον καιρό του αυτοκράτορα Ιουστινιανού. Λέει λοιπόν ο θρύλος ότι ο μαθητής φώναξε τον δάσκαλο να του δείξει το έργο του και πως ο δάσκαλος φοβούμενος ότι ο μαθητής τον ξεπέρασε προσπάθησε να τον ρίξει στο κενό. Με τα πολλά έπεσαν και τσακίστηκαν και οι δύο. Μάλιστα…

Η ιστορία είναι μάλλον διαφορετική και είναι προς τιμήν της ιστοσελίδας της «Εκατονταπυλιανής» που το παραδέχεται: «Είναι δύο σάτυροι που πάρθηκαν από κάποιο αρχαίο ιερό του Διονύσου», γράφει το σχετικό κείμενο. Δυο σάτυροι στη Μεγάλη Πύλη της «Εκατονταπυλιανής»; Πρόκειται για κανονική υπέρβαση. Οι δύο μυθικές ερωτικές μορφές που κοσμούσαν ναό αφιερωμένο στο πάθος για τη ζωή, εδώ και αιώνες κοσμούν ναό αφιερωμένο στην άρνηση του έρωτα και στην παραμέληση των χαρών και παθών αυτή της ζωής με την υπόσχεση μιας άλλης, αγνής, βαρετής και αιώνιας. Η ιστορία παίζει καμμια φορά ωραία παιχνίδια.

Ο πιστολέρο, ο γύρος και η αλήθεια

Ο παλιός καλός Κλιντ, με το ύφος που δε σηκώνει πολλά, είναι γνωστό ότι αποφεύγει την πολυλογία. Όταν έχει να πει κάτι το λέει καθαρά, με δυο σταράτες κουβέντες, άντε και με κανένα κουμπούρι από κοντά για να πειστούν και όσοι απερίσκεπτοι δεν παίρνουν από λόγια. Στην Αντίπαρο από όπου και η φωτογραφία, ο Κλιντ δείχνει στον τουρίστα τον δρόμο προς την αλήθεια. Μια αλήθεια με δύο πλευρές εξίσου ενδιαφέρουσες. Αφενός ότι εκεί, στο μαγαζί δίπλα από τη διαφήμιση, κάνουν τον καλύτερο γύρο του νησιού, αφετέρου ότι το «εργαλείο» που κρατά ο πιστολέρο στο δεξί του χέρι λέγεται γύρος (σύντομη μορφή του σάντουιτς πίτα γύρο) και όχι σουβλάκι, σουβλίτσα, ή όπως αλλιώς μπορεί να το αποκαλούν στην εξωτική περιοχή που εκτείνεται νοτίως των Τεμπών. Ο Κλιντ γνωρίζει. Ο Κλιντ δε μας απογοήτευσε ποτέ. (Από την Αντίπαρο περάσαμε στις 3 Αυγούστου. Κι εκεί πρέπει να ξαναπάμε – γιατρέ μου δεν προλαβαίνω, θέλω κι άλλες διακοπές…)

Στη Χώρα το βράδυ

Μια από τις πιο όμορφες Χώρες στο Αιγαίο είναι αυτή στην Αστυπάλαια. Χτισμένη σε δύο υψώματα, με τους ανεμόμυλους στη μέση, έχει σα στολίδι της το όμορφα φωτισμένο ενετικό κάστρο το οποίο μάλιστα είναι γενικά ανοιχτό και υποδέχεται επισκέπτες και το βράδυ. Η Χώρα κατεβαίνει προς τη θάλασσα, συναντά και ενώνεται με τον οικισμό Πέρα Γιαλό, το παλιό λιμάνι του νησιού που τώρα έχει γίνει γραφική μαρίνα. Όπου κι αν μένεις στη νησί, στη Χώρα (και το κάστρο) επιστρέφεις πάντα. Να την ξεχάσεις δεν γίνεται. Όταν είσαι εκεί, βλέπεις το κάστρο να ξεπροβάλλει σχεδόν πίσω από κάθε όρμο και λοφάκι. Κι όταν φύγεις έχεις τις φωτογραφίες να σου θυμίζουν πως υποσχέθηκες να γυρίσεις και πως η Αστυπαλιά σε περιμένει.